Tadeusz Mazowiecki był pierwszym niekomunistycznym premierem Polski po II wojnie światowej. Zmarł w poniedziałek 28 października, miał 86 lat. Spoczął w niedzielę na małym cmentarzu w podwarszawskich Laskach. Pogrzeb miał charakter państwowy.

Tadeusz Mazowiecki urodził się 18 kwietnia 1927 r. w Płocku w rodzinie znanego w mieście lekarza. (...) Aktywność polityczną i społeczną zaczął od wstąpienia w 1946 roku do Stronnictwa Pracy. (…) Pierwszy okres działalności publicznej Mazowieckiego wiąże się z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie wstąpił na Wydział Prawa. Prócz studiów angażował się w działalność społeczną, od 1949 r. współpracował z tygodnikiem „Dziś i Jutro”, następnie był działaczem Stowarzyszenia PAX i między innymi w 1953-55 r. redaktorem naczelnym „Wrocławskiego Tygodnika Katolickiego”. (...)

Ważne znaczenie dla określenia drogi życiowej Mazowieckiego miał rok 1956, który przyniósł destalinizację, odwilż, nadzieję na znaczne poszerzenie wolności. Mazowiecki wraz z kręgiem swych współpracowników współtworzył Klub Okrągłego Stołu a w gorących dniach Października Ogólnopolski Klub Postępowej Inteligencji Katolickiej. Klub ten – pierwsza forma organizacyjna późniejszego KIK-u (...) Współtwórcami ruchu byli redaktorzy (...) „Tygodnika Powszechnego”, grupa pracowników naukowych KUL, pisarz Jerzy Zawieyski i grupa Frondy. Mazowiecki został sekretarzem OKPiK, potem będzie długie lata członkiem Zarządu Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie.

Po długich staraniach w 1958 r. powstał miesięcznik "Więź”. Redaktorem naczelnym „Więzi” był Mazowiecki aż do 1981 roku. Na kształt pisma wywarł wpływ decydujący, stało się ono także podstawą jego znaczenia w życiu intelektualnym i politycznym Polski. (…) Jako redaktor „Więzi” w 1961 r. Mazowiecki otrzymał mandat poselski. Należał do Koła Posłów Znak, kierowanego przez Stanisława Stommę. Następnie przez 10 lat współtworzył politykę Koła „Znak” (...)

Po powstaniu Komitetu Obrony Robotników Mazowiecki należał do tych, którzy wspierali tworzący się ruch obywatelskiego sprzeciwu. Udzielił pamiętnego wywiadu dla Frankfurter Allgemeine Zeitung, w którym bronił więzionych i opowiadał się za demokratyzacją życia w Polsce, także za niezależnością związków zawodowych. W maju 1977 r. był rzecznikiem głodujących w kościele św. Marcina współpracowników KOR-u, upominających się o wolność dla więzionych robotników oraz aresztowanych działaczy Komitetu. (...)

W sierpniu 1980 roku był wśród inicjatorów apelu polskich intelektualistów wspierających strajkujących w Gdańsku robotników i wraz z Bronisławem Geremkiem zawiózł ten apel do Stoczni. Poproszeni przez Lecha Wałęsę o pomoc doradczą utworzyli Komisję Ekspertów przy Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym. Mazowiecki został jej przewodniczącym. Odegrał wielką rolę w poszukiwaniu formuł i zapisów, które znalazły się w kluczowych punktach Porozumienia Sierpniowego.

W ciągu 16 miesięcy legalnego istnienia „Solidarności” był jednym z najważniejszych doradców, negocjował między innymi kompromis rejestracyjny „Solidarności”. KKP Związku powierzyła mu funkcję redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność”, pierwszego legalnie wydawanego ogólnopolskiego pisma „Solidarności”. Stworzył redakcję i kierował pismem do jego zawieszenia 13 grudnia 1981 roku. (...)

Internowany 13 grudnia po posiedzeniu Komisji Krajowej w Gdańsku następnie przez rok Mazowiecki był przetrzymywany w obozach w Jaworzu i Darłówku.

Gdy w grudniu 1982 roku powrócił do Warszawy znalazł się – jak inni ludzie „Solidarności” – na pozornym marginesie. Próba powrotu do aktywności w KIKu, stworzenie Rady Programowej i opracowanie przez nią analizy „Stan świadomości społecznej”, wywołało gwałtowną reakcję władz i zagrożenie dla istnienia Klubu.

Wspólnie z Geremkiem Mazowiecki kierował przygotowaniem raportu „Polska 5 lat po sierpniu”, opublikowanym w 1985 roku. Następnie wraz z innymi autorami raportu należał do zespołu redakcyjnego wydawanego poza cenzurą pisma „Dwadzieścia jeden”.

W 1987 r. mógł wyjechać na Zachód, spotkał się z wieloma związkowcami i politykami, wygłaszał odczyty o polskich aspiracjach. W Rzymie spotykał się z Janem Pawłem II przed jego pielgrzymką do Polski.

Po powrocie do kraju, w maju 1988 r. podjął się mediacji między strajkującymi w Stoczni Gdańskiej a władzami. Kiedy porozumienia nie dało się osiągnąć, wyszedł ze stoczni w pamiętnym pochodzie z Lechem Wałęsą i innymi strajkującymi. W sierpniu 1988 r. podczas kolejnego strajku w Stoczni znów doradzał strajkującym. Tym razem władze odpowiedziały gotowością rozmów przy Okrągłym Stole. (...)

Od wiosny 1989 r. znów był naczelnym redaktorem „Tygodnika Solidarność”, ale do Sejmu nie kandydował.

Po zwycięstwie Komitetu Obywatelskiego w wyborach czerwcowych, stał się jednym z kandydatów na premiera rządu. 24 sierpnia został przez Sejm powołany na urząd premiera, a 12 września rząd został powołany. Był to pierwszy rząd po tej stronie pękającej, ale nadal istniejącej żelaznej kurtyny, którym kierował polityk niekomunistyczny, a większość ministrów była związanych z dotychczasową opozycją.

Rząd Mazowieckiego kładł fundamenty pod budowę demokratycznego państwa. Reformował gospodarkę, przywrócił niezależność polskiej polityce zagranicznej, doprowadził do uznania polskiej granicy zachodniej przez jednoczące się Niemcy, przeprowadził zmianę nazwy państwa na Rzeczpospolita Polska oraz rozpisał wybory samorządowe.

W grudniu 1990 roku Mazowiecki przegrał rywalizację w wyborach prezydenckich, a rząd ustąpił. Stworzył wówczas Unię Demokratyczną i kierował nią, następnie Unią Wolności, do 1995 roku. Od 1991 do 2001 r. był posłem na Sejm, przewodniczył między innymi Komisji Konstytucyjnej i Komisji Integracji Europejskiej.

W 1992 r. został specjalnym sprawozdawcą Komisji Praw Człowieka ONZ w byłej Jugosławii. Próbował alarmować świat o zbrodniach, które się tam dokonywały. Ustąpił w 1995 na znak sprzeciwu wobec bierności społeczności międzynarodowej.

W 1997 r. Mazowiecki należał do współautorów Konstytucji RP i był głównym autorem preambuły ją otwierającej.

W 2010 został doradcą Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego.

Oprac. Prof. Andrzej Friszke
pełna treść życiorysu ----> TUTAJ <----

                                                             CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI.