Celem stwierdzenia zasiedzenia niezbędne jest złożenie wniosku do właściwego sądu. Sądem właściwym do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji jest sąd rejonowy, w którego okręgu nieruchomość się znajduje. We wniosku poza oznaczeniem osoby wnioskodawcy (poprzez wskazanie jego imienia, nazwiska, adresu, numeru PESEL) należy oznaczyć także pozostałe osoby zainteresowane, tj. uczestników postępowania. W przypadku spraw o zasiedzenie uczestnikami postępowania są zazwyczaj osoby, które figurują w księdze wieczystej danej nieruchomości jako jej właściciele lub ich następcy prawni, którzy w księdze tej nie zostali dotychczas ujawnieni.

Niezbędne jest więc ustalenie, a następnie wskazanie i oznaczenie we wniosku tych osób. Wniosek taki podległa stałej opłacie sądowej, niezależnej od wartości nieruchomości. We wniosku należy również – jak najbardziej precyzyjnie – określić nasze żądanie, tj. m.in. oznaczyć co do jakiej konkretnie nieruchomości (lub jej części czy udziału) sąd ma stwierdzić zasiedzenie oraz osobę na rzecz której to stwierdzenie ma nastąpić.

Aby sąd mógł stwierdzić zasiedzenie wnioskodawca musi wykazać, że posiadał daną nieruchomość, której dotyczy wniosek przez określony czas. Samo zaś posiadanie nieruchomości musi mieć charakter samoistny. Aby mówić o posiadaniu samoistnym, dana osoba musi faktycznie władać nieruchomością. Warto jednak pamiętać, że oddanie danej rzeczy w posiadanie zależne (np. wydzierżawienie jej) dalej traktowane jest jako posiadanie nieruchomości. Dodatkowo posiadacz samoistny musi władać daną nieruchomością tak jakby był jej właścicielem, tj. realizować uprawnienia właścicielskie (np. ponosić związane z nią ciężary, pobierać pożytki), jednocześnie tym właścicielem nie będąc. Z kolei okres jaki należy posiadać nieruchomość, tak aby sąd mógł stwierdzić jej zasiedzenie zależy od tego czy tak zdefiniowany posiadacz samoistny uzyskał nieruchomość w dobrej wierze czy tez w złej wierze.

O dobrej wierze możemy mówić w sytuacji, gdy posiadacz samoistny nabywając nieruchomość nie wiedział, że na skutek danej czynności własność tej nieruchomości nie przejdzie na niego i ta niewiedza była usprawiedliwiona okolicznościami. I tak, w przypadku dobrej wiary niezbędne jest posiadanie samoistne nieruchomości przez okres dwudziestu lat, natomiast w przypadku złej wiary – przez okres trzydziestu lat. W przypadku przeniesienia posiadania – w określonych sytuacjach – istnieje możliwość doliczenia przez aktualnego posiadacza czasu posiadania poprzedniego posiadacza.

Ciężar dowodowy wykazania wyżej wymienionych przesłanek leży po stronie wnioskodawcy, tj. osoby, która chce, aby doszło do stwierdzenia zasiedzenia danej nieruchomości. W tym celu to wnioskodawca winien udowodnić sądowi stosowne fakty na potwierdzenie zaistnienia tych przesłanek, przedstawiając stosowne dowody (zeznania świadków, dokumenty, itp.). Brak wykazania tych przesłanek spowoduje oddalenie wniosku o stwierdzenie zasiedzenia, a co za tym idzie - choć wniosek taki może zostać sporządzony przez stronę samodzielnie, to warto zwłaszcza przy sprawach skomplikowanych skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, takiego jak adwokat kartuzy.

Od postanowienia wydanego w przedmiocie zasiedzenia przez sąd pierwszej instancji przysługuje stronom apelacja do sądu drugiej instancji.