Z inicjatywą przeprowadzenia referendum w sprawie pomnika Wdzięczności wyszła grupa mieszkańców Milicza, która w tym celu zawiązała komitet referendalny i zebrała ponad 2,1 tysiąca podpisów mieszkańców gminy popierających ten pomysł. Bodźcem do przeprowadzenia referendum była groźba zburzenia pomnika, gdyż ten według opinii instytutu Pamięci Narodowej propaguje komunizm, co jest sprzeczne z obowiązującą ustawą o zakazie propagowania komunizmu i innych ustrojów totalitarnych.

Rada Miejska w Miliczu, podejmując 6 sierpnia uchwałę o przeprowadzeniu referendum, przegłosowała jednocześnie pytanie, na jakie w referendum mieli odpowiedzieć mieszkańcy gminy Milicz: „Czy uważasz, że Pomnik Wdzięczności ma pozostać w niezmienionej formie i miejscu?”.

Tymczasem 13 sierpnia wojewoda wydał decyzję w sprawie pomnika Wdzięczności, nakazując jedynie usunięcie z niego daty „22.1.1945” upamiętniającej wkroczenie do Milicza Armii Czerwonej. Oznacza to, że po usunięciu daty nie ma żadnych podstaw prawnych, by pomnik wyburzyć.

Kwestią otwartą nadal jednak zostaje sprawa referendum, którego przeprowadzenie uchwaliła Rada Miejska. Jak nam powiedział sekretarz gminy Dariusz Moczulski, nadzór prawny wojewody, który może unieważnić każdą podjętą uchwałę, jeśli ta jest niezgodna z prawem, ma poważne wątpliwości odnośnie tej uchwały. – Gmina Milicz zobligowana jest decyzją wojewody do usunięcia daty z pomnika, który, gdy to nastąpi, nie będzie już w „niezmienionej formie” – mówi sekretarz Moczulski, dodać, że tym samym uchwalone przez Radę Miejską pytanie referendalne przestaje być aktualne.

Jak wyjaśnia sekretarz, wojewoda może wobec tego podjąć decyzję o unieważnieniu uchwały Rady Miejskiej, na co ma czas do 12 września, albo też po tym terminie skierować uchwałę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który podejmie decyzję, co dalej z referendum.