Pszenica, żyto, jęczmień – ziarna pełne wartości odżywczych, smaczne i łatwe w uprawie – czasami stają się wrogiem ludzkiego organizmu.

Wszystko przez znajdujący się w nich gluten – pewien specyficzny typ białka roślinnego, którego niektórzy ludzie nie tolerują i nie trawią. Na nietolerancję glutenu, czyli celiakię, zapada coraz więcej osób. W USA liczba przypadków zachorowań na tę chorobę wzrosła czterokrotnie w ciągu ostatnich 50 lat. W Polsce gwałtowny wzrost liczby chorych lekarze zaobserwowali w latach 90.

SIOSTRA ALERGII
To wciąż tajemnicza i trudna do zdiagnozowania przypadłość, która często przysparza chorym wieloletnich cierpień, zanim lekarze odkryją przyczynę nękających ich bólów brzucha, biegunek oraz innych bardzo uciążliwych dolegliwości. Na szczęście naukowcy wiedzą o niej coraz więcej, zaczynają rozumieć, skąd bierze się ta choroba i jak działa na organizm. A to daje nadzieję na opracowanie nowych sposobów terapii.
Dziś nie ma już wątpliwości, że celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, której mechanizmy są podobne do alergii. W kontakcie z glutenem organizm wytwarza specjalny typ przeciwciał, które doprowadzają do długotrwałego stanu zapalnego jelit, a w rezultacie do całkowite zniszczenia kosmków jelitowych.
Do niedawna celiakię kojarzono jedynie z uporczywymi biegunkami. Dzisiaj wiemy już, że ma wiele objawów, które na pozór z celiakią nie ma nic wspólnego. Należą do nich przewlekłe bóle brzucha oraz anemia spowodowana niedoborem żelaza. Niepokojącymi symptomami są też zanik szkliwa na zębach i stany depresyjne. Warto też dokładniej sprawdzić dolegliwości przypominające zespół jelita drażliwego.
Dlaczego jedni na celiakię zapadają, a inni nie? Winne są przede wszystkim geny. Dowiedziono, że istnieją dwie mutację w grupie genów zwanych HLA, które predestynują posiadające je osoby do zachowania na celiakię. Ale nie oznacza to, że dana osoba jest skazana na uciążliwą chorobę. Badania genetyczne wykazały, że mutację tę ma aż 30 proc. osób pochodzenia europejskiego, ale 95 proc. nosicieli genu predysponującego do celiakii jest zdrowych.

GLUTEN DLA DZIECI
Czynnikiem, który często decyduje o przyszłym zachowaniu, jest pierwszy kontakt z glutenem. Początki celiakii rozwijają się najczęściej we wczesnym dzieciństwie, dlatego ryzyko zachorowania na też chorobę można zmniejszyć poprzez odpowiednie wprowadzenie glutenu do diety niemowlęcia. Jak to zrobić? Najlepiej proces ten rozpocząć już w czwartym-szóstym miesiącu życia dziecka pod osłoną naturalnego pokarmu, którym jest mleko matki. Wraz z nim do organizmu dziecka dostarczane są tez dobroczynne bakterie jelitowe, które według najnowszych badań mogą również mieć ogromnie znaczenie dla ochrony przed celiakią. Nie tak dawno naukowcy z hiszpańskiego Consejo Superior de Investigaciones Científicas dowiedli, że obecność bifidobakterii – jednego z gatunków naturalnej flory jelitowej – zdecydowanie zwiększa produkcję cytokin przeciwzapalnych. Zdaniem naukowców świadczy to o tym, że brak tych bakterii w jelitach może w zdecydowany sposób zaostrzać objawy celiakii.

NA DIECIE
Niestety, leki na tę chorobę wciąż nie ma. Jedynym ratunkiem dla osób cierpiących na nietolerancję glutenu jest ścisła dieta bezglutenowa. Sprawia ona, że dolegliwości szybko się cofają, a chory może normalnie żyć. Normalnie, ale ze sporymi ograniczeniami, bo gluten znajduje się nie tylko w chlebie czy ciastach, ale także w jogurtach, śmietanie, słodyczach, a nawet w piwie. Dlatego wielu chorym trudno pogodzić się z koniecznością odmawiania sobie różnych potraw.
Nadzieję na stworzenie pigułki na celiakię wzbudziły opublikowane pod koniec ubiegłego roku „Journal of the American Chemical Society” badania, z których wynika, że możliwe jest opracowanie sztucznego enzymu, który rozkładałby gluten na molekuły niepowodujące reakcji układu immunologicznego. Uczeni z Koward Hughes Medical Institute i słynnej amerykańskiej agencji wojskowej DARPA donoszą, że stworzony przez nich enzym, nazwany roboczo KumaMax, rozkłada aż 95 proc. białek odpowiedzialnych za występowanie objawów celiakii. Być może chorzy będą mogli wkrótce cieszyć smakiem świeżego chleba czy pszennych bułek.