Jedną z gmin jest gmina Kobylin. Lokowane było ono w 1303 r. Jeszcze w średniowieczu w tym mieście urodziło się trzech wybitnych wykładowców: Maciej z Kobylina – nauczyciel Mikołaja Kopernika oraz Piotr z Kobylina i Andrzej Glaber – profesorowie Uniwersytetu Krakowskiego. Sztandarowym zabytkiem miasta jest oczywiście ratusz. W niedalekiej odległości znajdują się: kościół pw. św. Stanisława z pocz. XVI w. oraz zespół klasztorny franciszkanów z XV w. Będąc w gminie Kobylin nie sposób nie odwiedzić pobliskich Smolic, gdzie znajduje się neobarokowy kościół z 1909 r. ufundowany przez hrabinę Helenę Zieten, a także neobarokowy pałacyk. Wieś ma bogatą historię. To stąd pochodzili m.in. dyktator powstania listopadowego gen. Jan Nepomucen Umiński, czy rzeźbiarz ludowy Franciszek Nowak. Jednak jedną z najstarszych miejscowości w tej gminie jest Starygród, gdzie znajduje się przepiękny, drewniany Oczyszczenia NMP.

Kolejną gminą w powiecie krotoszyńskim jest Koźmin Wielkopolski. Najbardziej charakterystyczną budowlą jest bodaj zamek z czasów króla Kazimierza Wielkiego, w którym obecnie mieści się tamtejsze ZSP. Warto wspomnieć, że Koźmin Wielkopolski w latach 1887 – 1932 był stolicą oddzielnego powiatu.

W Rozdrażewie na pewno na uwagę zwraca historyczny układ przestrzenny wsi z czworobocznym rynkiem i zabudową pobliskich wsi. Warto nadmienić, iż Rozdrażew w okresie średniowiecza był miastem! Warto także zwrócić uwagę na kościół pw. św. Jana Chrzciciela z ok. 1640 r. Można również odwiedzić liczne zabudowania dworskie i folwarczne m.in. w Dąbrowie, Grębowie, Maciejewie, Nowej Wsi czy Wolenicach.

W skład gminy Sulmierzyce wchodzi jedynie miasto, jednak nie traci ona na atrakcyjności. Wręcz przeciwnie. Na środku Rynku znajduje się jedyny (!) w Polsce, w pełnie drewniany ratusz z 1743 r., w którym mieście lokalne muzeum. Niedaleko znajduje się kolejny zabytek, mianowicie kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1879 r., a w kierunku wschodnim – wiatrak-koźlak z końca XVIII w.

Ostatnią z omawianych gmin powiatu krotoszyńskiego są Zduny. Same miasto ujmuje ciekawą szachulcową z XVII i XVIII w. Miasto również obchodziło niedawno jubileusz, bowiem w 2017 r. ukończyło 750 lat otrzymania praw miejskich, chociaż pierwsze próby lokacji odbyły się już w 1261 r. Od XVII w. miasto było zwane Zdunami Starymi lub Polskimi, a w 1637 r. lokowano Zduny Niemieckie lub Nowe, a w 1646 r. – Sieniutowo. Do 1772 r., czyli połączeniach trzech ośrodków miejskich w jeden funkcjonowało tutaj swoiste nadgraniczne trójmiasto. To właśnie w 1684 r. w Zdunach Niemieckich powstał ratusz, który stoi do dziś. Pozostałością po tym mieście jest dawna świątynia poewangelicka z 1792 r., która pełni funkcję domu pogrzebowego. Z kolei kilkaset metrów dalej znajduje się kościół pw. św. Jana Chrzciciela z 1719 r. Z kolei w oddalonym o kilka kilometrów na zachód Baszkowie można zobaczyć późno klasycystyczny pałac Mielżeyńskich z 1804 r. i kościół pw. WNMP z 1829 r.

Powiat krotoszyński był świadkiem walk domowych z 1712 r., konfederacji barskiej z 1768 r. Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, a także II wojny światowej. Jego mieszkańcy uczestniczyli również w I wojnie światowej, powstaniu listopadowym, czy styczniowym.