Zakaz handlu (i pracy) w niedzielę i święta oraz niektóre inne dni
W dniu 1 marca 2018 r., weszła w życie ustawa o ograniczeniu handlu w niedzielę i święta oraz w niektóre dni. Wprowadza ona nie tylko zakazy dotyczące handlu oraz pracy w handlu, ale również szereg kar w przypadku naruszenia tego zakazu.
Pojęcia, które reguluje ustawa to:
- placówka handlowa – należy przez to rozumieć obiekt, w którym jest prowadzony handel oraz są wykonywane czynności związane z handlem, w szczególności sklep, stoisko, stragan, hurtownię, skład węgla, skład materiałów budowlanych, dom towarowy, dom wysyłkowy, biuro zbytu – jeżeli w takiej placówce praca jest wykonywana przez pracowników lub zatrudnionych;
- handel – należy przez to rozumieć proces sprzedaży polegający na wymianie towaru lub wyrobu na środki pieniężne;
- wykonywaniu czynności związanych z handlem – należy przez to rozumieć wykonywanie w placówce handlowej czynności bezpośrednio związanych z handlem przez pracownika lub zatrudnionego, a także wykonywanie w takiej placówce przez pracownika lub zatrudnionego czynności związanych z magazynowaniem towarów lub ich inwentaryzacją;
- pracownik – należy przez to rozumieć osobę zatrudnioną w placówce handlowej, z godnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, a także osobę skierowaną do wykonywania w placówce handlowej pracy tymczasoej na podstawie umowy o pracę, zgodnie z przepisami o zatrudnieniu pracowników tymczasowych;
- zatrudniony – należy przez to rozumieć osobę fizyczną, wykonującą w placówce handlowej pracę na podstawie umów prawa cywilnego, a także osobę skierowaną do wykonywania w placówce handlowej pracy tymczasowej na podstawie umowy prawa cywilnego, zgodnie z przepisami o zatrudnieniu pracowników tymczasowych;
- święto – należy przez to rozumieć dni wymienione w art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 90);
- praca w handlu oraz wykonywaniu czynnością związanych z handlem w niedzielę i święta w placówkach handlowych – należy przez to rozumieć wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 24:00 w sobotę, a godziną 24:00 w niedzielę, i między godziną 24:00 w dniu bezpośrednio poprzedzającym święto, a godziną 24:00 w święto;
- stacja paliw płynnych – należy przez to rozumieć obiekt budowlany, spełniający warunki przewidziane w obowiązujących przepisach dotyczących warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, w obrębie którego dokonywana jest sprzedaż produktów naftowych na podstawie ważnej koncesji udzielonej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r. poz. 220, z późn. zm.).

Zakaz powierzenia pracy w handlu w niedzielę i święta
W niedzielę i święta nie można powierzać innym osobom wykonywania pracy w handlu (również nieodpłatnie). Zakaz ten odnosi się zarówno dla pracowników (czyli osób zatrudnionych na podstaswie umowy o pracę) oraz pracowników tymczasowych, jak i do osób wykonujących pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej (umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, umowy o dzieło, umowy agencyjnej) oraz „zleceniobiorców tymczasowych”.
Co więcej zakaz ten dotyczy nie tylko samego wykonywania pracy w handlu (czyli czystej sprzedaży) ale również czynności związanych z handlem, jak np. magazynowanie towarów czy ich inwentaryzacja.
Przez niedzielę trzeba będzie rozumieć 24 kolejne godziny przypadające pomiędzy godziną 24:00 w sobotę a godziną 24:00 w niedzielę. Analogicznie wyglądać to będzie w przypadku świąt – między godziną 24:00 w dniu poprzedzającym święta, a godziną 24:00 w święto.
WYJĄTKI
Ustawodawca wprowadził szereg wyjątków od zakazu. Chodzi tutaj o handel w następujących miejscach:
- na stacjach paliw płynnych;
- w placówkach handlowych, w którcyh przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
- w aptekach i punktach aptecznych;
- w zakładach leczniczych dla zwierząt;
- w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjaliami;
- w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowymi i zakładów wzajemnych;
- w placówkach pocztowych w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1481 oraz z 2018 r. poz. 106 i 138);
- w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury lrytycznej, o której mowa w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 209 i 1566);
- w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich;
- w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystytki i wypoczynku;
- w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innychimprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych;
- w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeniach zdrowotnych;
- w placówkach handlowych na dworcach w rozumieniu ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2136 i 2171), w portach i przystankach morskich w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystankach morskich (Dz. U. z 2017 r. poz. 1933) oraz w portach i przystankach w rozumieniu ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2128) – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych;
- w centrach pierwszej sprzedaży ryb, w przypadku sprzedaży ryb z burty, w gospodarstwach rybackich, placówkach handlowych zajmujących się odbiorem produktów rybołóstwa i akwakultury oraz handlem takimi produktami;
- w placówkach handlowych w portach lotniczych w rozumieniu ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2017 r. poz. 959 i 1089 oraz z 2018 r. poz. 138);
- w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych;
- na terenie jednostek penitencjarnych;
- w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych;
- w sklepach internetowych i na platformach internetowych;
- w przypadku handlu towarami z autotów;
- w przypadku rolniczego handlu detalicznego w rozumieniu ustawy z dnia 25 czerwca 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2017 r. poz. 149 i 60);
- w hurtowniach farmaceutycznych;
- w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego – w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi i częściami zmiennymi do tych maszyn;
- w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach;
- w zakładach pogrzebowych;
- w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek;
- w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
- w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastroniczna;
- na terenie rolno-spożywczych, rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przewżająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchumościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi;
- w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, o których mowa w pkt 30, w zakresie czynności związanych z handlem oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania tych czynności.

Zakaz obejmujący wszystkich wyłączony będzie: w dwie niedzielę poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia, niedzielę poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy oraz ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu, chyba, że niedziele te przypadną w święto. Wtedy handel i tak będzie zakazany.

Zakaz powierzania pracy w handlu 24 grudnia oraz w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy.
Również w przypadku 24 grudnia oraz soboty bezpośrednio poprzedzającej pierwszy dzień Wielkiej Nocy handel będzie zakazany. W tym przypadku zakaz obowiązywać będzie od godziny 14. Nie będzie on dotyczył jednak działałności, którą wskazana została powyżej. Pozostałe warunki pozostają bez zmian. Nie można zlecić pracy w handlu swoim pracownikom ani osobom wykonującym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Nieodpłatne powierzenie pracy w handlu w tym dniu również jest zakazne.
Co więcej, jeżeli 24 grudnia lub sobota przed Wielką Nocą są dla pracownika dniami pracy, to pracownik otrzyma wynagrodzenie takie, jak hdyby pracował również po godzinie 14. Wynagrodzenie to ma być obliczone jak wynagrodzenie za urlop.

SANKCJE
Kto, wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedzielę lub świąta, powierza wykonywanie pracy w handlu lyb wykonywania czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1 000 do 100 000 zł.
Tej samej karze podlega, kto wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem po godzinie 14:00 w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, powierza wykonywania [racy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu.

Jeżeli działanie będzie złośliwe lub uporczywe w grę zacznie wchodzić odpowiedzialność karna na podstawie art. 218a k.k. – grzywna lub ograniczenie wolności.
Przepisy przejściowe
Nie od razy zakaz handlu wejdzie w życie. Na podstawie przepisów przejściowych ustawy w okresie od dnia jej wejścia w życie (czyli od 1 marca) do 31 grudnia 2018 r. zakaz nie będzie obowiązywał w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego. Chyba, że w tym dniu przypadnie święto – wtedy zakaz jak najbardziej obowiązuje.
Natomiast w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r. zakaz nie obędzie obowiązywał w ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego. Jeżeli przypadknie wtedy święto – patrz wyżej.

POZOSTAŁE ZMIANY
Z uwagi na ustawę zmiany zajdą również w Kodeksie pracy – w zakresie dotyczącym pracy w niedziele i swięta. Zmiany będą miały na celu dostosowanie tych przepisów (art. 1519-15111 k.p.) do nowych regulacji. Dodatkowo inspektor pracy otrzymał prawo do bycia oskarżycielem publicznym oraz do nałożenia grzywny do 5 000 zł w przypadku naruszenia zakazu handlu (dot. Jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie określone w ww. ustawa popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie

OPRACOWAŁA:
Młodszy Inspektorat Pracy
Agnieszka MAMOT